De digitale wereld is niet meer weg te denken uit het dagelijks leven, en kinderen worden er al op jonge leeftijd mee geconfronteerd. De afgelopen jaren is het gebruik van digitale media onder jonge kinderen flink toegenomen. Volgens het jaarlijkse onderzoek van Netwerk Mediawijsheid besteden kinderen tot zes jaar gemiddeld 1 uur en 39 minuten per dag aan schermactiviteiten, zoals het kijken van video’s, spelen van spelletjes en gebruiken van educatieve apps. Dit aantal ligt aanzienlijk boven het advies van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), die maximaal een uur schermtijd per dag aanbeveelt voor kinderen onder de vijf jaar.
Dit verschil roept vragen op over de impact van schermtijd op de ontwikkeling en gezondheid van jonge kinderen. Wat zijn de mogelijke gevolgen van overmatig schermgebruik op jonge leeftijd, en wat kunnen ouders doen om dit te beperken?
Negatieve gevolgen van te veel schermtijd op jonge leeftijd
Anouk Tuijnman, wetenschappelijk onderzoeker bij het Trimbos-instituut, geeft aan dat overmatige schermtijd bij jonge kinderen diverse negatieve effecten kan hebben. “Te veel schermtijd kan onder andere de slaap verstoren, de taalontwikkeling belemmeren en mogelijk leiden tot lichamelijke klachten door te veel zitten,” aldus Tuijnman.
Deze gevolgen kunnen op verschillende manieren optreden:
- Slaapproblemen
Schermgebruik, vooral in de avonduren, kan de slaap van kinderen beïnvloeden. Het blauwe licht van schermen verstoort het slaaphormoon melatonine, waardoor kinderen minder snel in slaap vallen. Daarnaast kan het opwindende karakter van veel digitale content kinderen actief en alert houden, zelfs als ze moe zijn. Gebrek aan slaap kan op zijn beurt leiden tot concentratieproblemen, prikkelbaarheid en verminderde leerprestaties op school. - Taal- en cognitieve ontwikkeling
Jonge kinderen leren taal door interactie, zoals praten, luisteren en het gebruik van non-verbale signalen van mensen in hun omgeving. Bij schermgebruik missen ze die sociale interactie. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die veel tijd doorbrengen met digitale media soms achterblijven in hun taalontwikkeling. Bovendien is aangetoond dat te veel schermtijd ook de ontwikkeling van andere cognitieve vaardigheden kan remmen, zoals probleemoplossend denken en het vermogen om samen te spelen met andere kinderen. - Lichamelijke klachten door te veel zitten
Schermtijd gaat vaak gepaard met inactiviteit. Kinderen zitten langere tijd stil, wat op termijn kan leiden tot lichamelijke klachten zoals rug- en nekpijn. Ook kan een gebrek aan beweging op jonge leeftijd bijdragen aan een hogere kans op overgewicht en een ongezonde levensstijl in het latere leven.
Ouders en schermgebruik: hoeveel schermtijd Is verantwoord?
Voor veel ouders is het een uitdaging om het schermgebruik van hun kinderen te beperken. Schermen zijn overal, en het is niet altijd makkelijk om kinderen van hun schermpjes weg te houden. Toch blijkt uit verschillende onderzoeken dat het beperken van schermtijd bijdraagt aan een gezonde ontwikkeling. Maar hoeveel schermtijd is verantwoord?
De richtlijnen van de WHO en andere gezondheidsorganisaties adviseren om kinderen onder de vijf jaar niet meer dan een uur per dag aan schermtijd toe te staan, en voor kinderen onder de twee jaar wordt schermtijd helemaal afgeraden. De nadruk ligt vooral op kwalitatieve schermtijd: educatieve inhoud die bijdraagt aan de ontwikkeling, liefst samen met ouders, heeft veel meer waarde dan passieve entertainment zoals YouTube-filmpjes.
Vanaf welke leeftijd een eigen telefoon?
De vraag wanneer een kind een eigen telefoon zou moeten krijgen, is onderwerp van veel discussie. In Nederland krijgen veel kinderen rond hun tiende verjaardag hun eerste mobiele telefoon. Toch pleiten sommige experts ervoor om dit moment uit te stellen, omdat kinderen op die leeftijd nog niet altijd voldoende vaardig zijn om zelf verantwoorde keuzes te maken over hun schermtijd en het soort content dat ze bekijken.
Sommige deskundigen adviseren ouders om de eerste jaren actief mee te kijken met hun kinderen. Door samen met kinderen online content te bekijken, kunnen ouders hen helpen om bewust te worden van wat ze zien, en leren ze hen gezonde schermgewoonten aan.
Tips voor ouders: verantwoord schermgebruik
Als ouder kun je diverse maatregelen nemen om de schermtijd van je kind verantwoord te maken. Hier zijn enkele tips:
- Stel duidelijke regels en routines in
Leg uit hoeveel schermtijd je toestaat en wanneer. Bijvoorbeeld: geen schermtijd tijdens de maaltijden of voor het slapen gaan. Door vaste schermtijd-routines te hanteren, weten kinderen waar ze aan toe zijn, en wordt schermtijd niet de hele dag door een punt van discussie. - Gebruik schermtijd als een beloning, geen standaardactiviteit
Probeer schermtijd te gebruiken als een onderdeel van de dag, maar maak het niet de hoofdmoot. Moedig kinderen aan om tijd door te brengen met andere activiteiten zoals lezen, buiten spelen en sociale interactie. - Kies voor educatieve en interactieve content
Kies apps en video’s die niet alleen vermakelijk zijn, maar ook iets bijdragen aan de ontwikkeling van je kind. Veel apps zijn speciaal ontwikkeld om taal- en rekenvaardigheden te stimuleren of om creativiteit aan te moedigen. - Ga samen achter het scherm zitten
Door samen met je kind naar digitale media te kijken, ontstaat er een kans om vragen te beantwoorden en uitleg te geven. Dit maakt de ervaring interactiever en geeft je kind de kans om dingen te bespreken die ze misschien nog niet begrijpen. - Moedig beweging aan
Zorg ervoor dat schermtijd in balans blijft met voldoende fysieke activiteit. Voor kinderen betekent dit ten minste een uur actief spelen per dag. Beweging en buitenlucht helpen niet alleen om lichamelijk gezond te blijven, maar dragen ook bij aan de concentratie en het humeur van kinderen.
Schermgebruik in balans
De digitale wereld zal een steeds grotere rol blijven spelen in het leven van kinderen. Het is dan ook niet nodig om schermen volledig te verbannen, maar het is wel belangrijk om er op een bewuste manier mee om te gaan. Door schermtijd te beperken en de kwaliteit van de schermactiviteiten te waarborgen, kunnen ouders ervoor zorgen dat schermen een positieve toevoeging zijn aan het leven van hun kinderen, in plaats van een negatieve invloed.
Ouders kunnen een sleutelrol spelen in het begeleiden van hun kinderen bij het ontwikkelen van een gezonde balans tussen schermtijd en andere activiteiten. Het is daarbij belangrijk om realistisch en flexibel te blijven: sommige dagen zal het wat meer zijn, andere wat minder. Het gaat erom dat schermgebruik niet de overhand krijgt en dat kinderen ruimte houden om zich op een gezonde en veelzijdige manier te ontwikkelen.
